Index | Presentación | Hemeroteca | Coordinación | Comité | Ilustración | Contacto

PAZ

NÚMERO 8

 

Para a paz, cita de Mahatma Gandhi

Ser e estar en todos os lugares do mundo, por Carmen Blanco

Conciencia e memoria: A guerra civil española na obra poética de Guillevic, por María Lopo

Contra a bomba atómica, cita de Albert Einstein

Novas noites nosas, por Enma Luaces

Dadoras da paz, por Olga Novo

Acabar coa violencia, cita de Lev Tolstoi

Gran Tirano, por Claudio Rodríguez Fer

Espacio Butoh

A danza Butoh

Regina Goerger

Performance O Rego das Pedras

Performance Descenden polos Castros

Suprimir o mal, cita de Lev Tolstoi

 

 

SER E ESTAR EN TODOS OS LUGARES DO MUNDO

 Por Carmen Blanco

 

Versión pdf ou para imprimir

Índice de Paz

 

A meu pai, que me ensinou a amar o lugar.

A miña nai, que me dixo cómo era.

A meus irmáns, que viven en distintos lugares.

A meu compañeiro, polos lugares compartidos.

A miña filla, para que sempre teña lugar.

 

Galicia, ti non tés patria

Ti vives no mundo soya

Rosalía de Castro

 

estranxeira n'a sua patria

Rosalía de Castro

 

Teño horror da patria

Arthur Rimbaud

 

Vin o inferno das mulleres alá abaixo

Arthur Rimbaud

 

¿sempre será así a miña Galicia?

Ramón Otero Pedrayo

  

¿Que significa para min a patria, sendo como son

unha estraña?" (...)” (...) na miña condición de

muller non teño patria. Na miña condición de muller

non quero ter patria. Na miña condición de muller a

miña patria é o mundo enteiro." E se, despois de ter

deixado falar á razón, queda aínda certo teimudo

sentimento, certo amor a Inglaterra, verquido polo

berro das choias pousadas no olmo, nos ouvidos

infantís; polos rumores das ondas na praia; por voces

inglesas murmurando cancións de berce, a estraña

utilizará esa pinga de pura, aínda que irracional,

emoción para dar primeiro a Inglaterra canto desexa

de paz e liberdade para o mundo enteiro.

Virginia Woolf

 

a verdade é a fin e o amor o camiño

Mahatma Gandhi

 

alá

onde non hai estado, nin deus, nin poder

Claudio Rodríguez Fer

 

A soa Revolución válida é na que só se verque

o viño. Revolución sen sangue, nación sen morte.

María Lopo

 

Nin patria, nin matria: amor e sabedoría

Emma Luaces


Paz e poder

 

            Paz. A paz é o camiño, dixo e demostrou Gandhi. Paz. Collamos o camiño. Porque como tamén el dicía, e segue sendo certo cada día, o mundo está ferido de morte pola súa política sanguinaria. É posible. A paz é posible. Para os individuos e para a humanidade. Aínda que pareza case imposible. Pero si. É posible. É posible propagar o pacifismo: o seu pensamento e a súa práctica. Levar a cabo a denuncia, coa razón, do horror das guerras. E actuar conforme ao principio pacífico tolstoiano da non-resistencia ao mal pola violencia, non respostando ao mal co mal, senón practicando os métodos da insubmisión, da non-participación no poder, da obxección de conciencia, da resistencia pasiva, da non-violencia, da non-cooperación, da desobediencia civil, do silencio, da ausencia, da deslealdade ás falsas lealdades que tan ben expuxeron practicantes activos políticos e intelectuais como Gandhi, sempre Gandhi, e Virginia Woolf, tan esquecida nestes aspectos e sobre a que sempre e cada vez máis hai e haberá que volver. Porque nela, como en todos os anteriormente citados, está o futuro. Ou sexa, a paz.

 

            Mais por todas partes hai poder, é dicir, opresión duns sobre outros. Por isto non hai liberdade real. E, como queremos a liberdade, sabemos que o poder debe ser destruído. Que se derrube polo seu propio peso por vía pacífica. Isto é posible interrompendo os seus círculos pechados e concéntricos de propagación. Porque o poder imponse esixindo submisión e mantense mediante o medo e o odio, contendo en si sempre unha guerra oculta que pode estoupar en calquera momento. Sen submisión, sen medo e sen odio o poder non é posible e a liberdade faise posible de inmediato. E así tamén a paz. Pois paz e liberdade son o mesmo e conviven. E non poden existir unha sen a outra.

 

            Os horrores do poder podemos observalos en fenómenos recentes ou presentes como a guerra explícita de Irak, a guerra implícita de Euskadi, as manifestacións relixiosas en Afganistán, Irak ou na última visita do Papa a Madrid. Todos estes fenómenos evidencian como o patriotismo e a relixiosidade instituída son para os gobernantes o medio de conseguir a submisión servil dos gobernados. Fronte a estes feitos alimentados pola cegueira irracional é preciso erguer a luz da razón que pare o exercicio en espiral do poder e así poder establecer a racionalidade pacífica da palabra e do diálogo. Porque é preciso establecer o progreso contra o poder exercido con violencia explícita e implícita duns poucos sobre uns moitos, ou duns moitos sobre uns poucos ou duns moitos sobre unhas moitas. E así propagar a civilización da non-violencia do amor, é dicir, da cooperación e da fraternidade, para socavar por todas partes o poder e, polo tanto tamén, por unha das súas bases actuais máis fortes, o imperialismo do mercado internacional. Porque o poder é múltiple e policéntrico e ten moitas bases, entre elas a sexual e a colonial, contra as que veñen loitando dende hai tempo dous movementos sociais emerxentes nos pasados dous séculos: o movemento feminista e o movemento anticolonial, polo xeral autodenominado nacionalismo, non sen certo perigo de palabra e obra. Dous movementos confluíntes na problemática posta de relevo polo actual multiculturalismo. Imos velos máis polo miudo, pois sen a asunción da verdade aberta que nos ensina o multiculturalismo a paz non é posible.

 

 

Contra o poder sexual e o poder colonial

 

            Falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo é para min facelo da loita contra o poder androcéntrico e contra o poder dos estados e das agrupacións patriarcais, imperialistas e colonialistas, dous poderes conformados na interdependencia de todos os múltiples e polimorfos poderes que suxeitan e atan a liberdade humana dos diversos individuos e das diversas colectividades. É, polo tanto, falar contra a férrea rede de todos os múltiples e polimorfos poderes que suxeitan e atan a liberdade humana dos diversos individuos e das diversas colectividades. É, polo tanto, falar contra a férrea rede de todos estes poderes que xiran en torno ao complexo poder económico, de caste, estamento ou clase, segundo as distintas sociedades, un poder e uns poderes que capacitan a posesión de bens materiais e privilexios sociais. Pero falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo será falar especialmente do poder sexual e dos seus impositivos sistemas de sexo-xénero-sexualidade-subxectividade, xeradores duns inhumanos modelos persoais canónicos, pechados e inamobibles, fronte a unha desexable diversidade humana na que fose posible toda a apertura e mobilidade da máis profunda liberdade das persoas e dos colectivos. Un poder sexual caracterizado pola visión unilateral do androcentrismo; pola proliferación dos odios propios da misoxinia e da xinofobia; polas loitas fratricidas da guerra dos sexos e da dialéctica sexual; pola imposición do patriarcado; polo imperio da androcracia e do sexismo; e pola dictadura da colonización sexual do falocentrismo, o logocentrismo e o falologocentrismo. E falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo será falar tamén especialmente do que poderiamos chamar poder colonial, é dicir, o poder de etnia, nación ou estado. Un poder no que xoga un importantísimo papel a cultura entendida no seu amplo sentido antropolóxico, e, dentro dela, moi especialmente a relixión, pola súa función xerárquica e dogmática, conformadora dunha visión do mundo unívoca e prefixada, que nas súas manifestacións máis integristas e fanáticas manipula masas enfebrecidas que son capaces de facer calquera cousa terrible, pois crense en posesión total da verdade absoluta e única, como sempre fai todo totalitarismo ideolóxico. Un poder colonial caracterizado pola visión unilateral do etnocentrismo; pola proliferación dos odios propios da xenofobia; polas loitas fratricidas das guerras entre tribos, nacións e estados; pola prepotencia apropiacionista das invasións de territorios; pola imposición do imperialismo; e polo imperio dictatorial da colonización.

 

            Noutras palabras falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo será falar contra a "doma e castración" dos corpos e das mentes humanas, será falar contra a "doma e castración" dos pobos e das distintas comunidades humanas uniterritoriais ou multiterritoriais. E facelo de ter un corpo e ser dun lugar e ter un corpo e estar nun lugar e poder ser e estar en todos os lugares do mundo en liberdade e en paz. Porque falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo é facelo irremediablemente contra as guerras atípicas de sexos que marcaron e marcan a intrahistoria e a historia cotiá dos pobos, guerras orixinadas no poder sexual, e éo tamén contra as guerras típicas que marcaron e marcan toda a historia humana por antonomasia, guerras orixinadas no poder colonial.

 

            En suma, falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo é falar de liberdade, igualdade e fraternidade, tres principios revolucionarios universais que aínda non se cumpriron en absoluto. É falar tamén, por suposto, pois é o mesmo, de xustiza para todas e para todos os habitantes do mundo. É falar tamén, pois tamén é o mesmo, de dereitos humanos universais plenamente asumidos e realizados. E é falar tamén de deixar discorrer libremente a diversidade da vida en actitude aberta, tolerante, flexible e dialogante.

 

 

E falando no sentido en que vimos falando podemos dicir, porque é verdade, que é o mesmo loitar contra o poder sexual que loitar contra o poder colonial, porque se se fai nun sentido revolucionario profundo ambas loitas son a mesma e conducen á mesma fin da liberdade, igualdade e fraternidade. Por isto podemos dicir que todo se resume na loita contra a dictadura do estado patriarcal, pola liberdade de todos os seres humanos que este estado suxeita e asoballa. Neste sentido dicía Virginia Woolf en Three Guineas que xa se podía queimar a palabra "feminismo" por caduca e sexista, porque as mulleres e os homes revolucionarios temos que loitar xuntos contra o poder sexual. E neste mesmo sentido digo eu que tamén se podería queimar a palabra "nacionalismo" por caduca e segregacionista, porque as persoas revolucionarias de todas as comunidades teñen que loitar xuntas contra o poder colonial, contra as fronteiras nacionais e máis alá dos estados e as bandeiras. Para que non haxa estados nin bandeiras. E se nos seus sentidos libertarios ambas palabras "feminismo" e "nacionalismo" aínda nos serven para entendernos poderiamos seguir usándoas, como, de feito, facemos. Pero, en nome da liberdade, igualdade e fraternidade, e, pola xustiza para todas as persoas e os pobos, rexeitaremos todo sexismo e, polo tanto, tamén o de signo feminino ou femia xerador de androfobia, como calquera contranacionalismo emanado dunha comunidade oprimida semellante  e paralelo ou aínda peor ao do estado ou imperio opresor. Aínda que cómpre indicar que se ben o feminismo sexista cometeu algúns pequenos erros en nada é comparable historicamente, senón todo o contrario, ás mortes e mesmo aos xenocidios cometidos por certos reximes nacionalistas, aínda algúns que se proclamaban anticoloniais, pois é un dato incuestionable que, polo de agora e esperemos que así siga sendo, o movemento feminista foi historicamente un fenómeno pacífico e predominantemente pacifista[i]. Nas loitas anticoloniais históricas que se rexían polo universalismo ou internacionalismo revolucionarios ergueuse o lema, fermoso en tantos sentidos, "con raíces, pero sen fronteiras", mesmo explicado baixo a forma libertaria "con raíces, porque as temos; pero sen fronteiras, porque non as queremos". É sen dúbida este un lema aberto a todas as liberdades do multiculturalismo, da libre manifestación das diversidades culturais dos distintos lugares do mundo, explícita nas súas palabras. Pero é tamén un lema aberto á libre circulación de ideas, coñecementos e saberes que leva implícita a idea de progreso e, polo tanto, a confrontación dialogal entre as distintas culturas, o seu intercambio e a súa modificación constante de acordo cos avances das ciencias e dos coñecementos humanos, acompasados cos avances na profundización da idea de liberdade e da praxe dunhas cada vez maiores liberdades reais, tanto persoais como colectivas. E así, por exemplo, o feminismo tería  que dicir "con raíces, as que queramos; pero sen fronteiras, porque non as queremos". Porque o poder sexual é unha das raíces corruptas da construcción cultural das nacións e dos estados. E as raíces corruptas arríncanse. Cómpre arrincalas.

 

            Persoas libres e lugares libres con culturas libres é o principio e a fin da plena liberación humana. Un principio e unha fin que só se cumprirán dando e exercendo o dereito á liberdade e á independencia das persoas e das comunidades e propagando o amor e a sabedoría xa aquí e agora e en todo tempo e lugar. Persoas libres e lugares libres con culturas libres para que a vida sexa digna e para que ser e estar en todos os lugares do mundo sexa un pracer.

 

            O meu lugar é Lugo, onde nacín e onde escollín vivir. Pero non desboto vivir noutro lugar se a vida me leva a vivir nel. Só importa poder vivir unha vida digna e que todos os lugares do mundo sexan dignos para vivir. E ambas dignidades implican as liberdades e os dereitos humanos de poder escoller o lugar para vivir e de poder escoller as formas de vivir nel. É dicir, o dereito a ser e estar en todos os lugares do mundo en paz e liberdade.


NOTAS

[1]. Véxase o meu escrito "Marées indomables de persones pacífiques", VV. AA. Dones creadores de la mediterrània. Diàleg sobre la pau, Institut Català de la Dona, Barcelona, 1999, pp. 100-105, e  o meu libro O contradiscurso das mulleres, Nigra, Vigo, 1995.




 

ESPACIO BUTOH

 

O Butoh ou “danza das tebras” (etimoloxicamente procede de “Bu”, enterrarse cos pés, e “Toh”, para poder voar cos brazos) é unha técnica teatral xaponesa de vangarda, creada nos anos cincuenta do século XX por Kazuo Ohno e Tatsumi Hijikata, que se estendeu polo mundo como proposta alternativa, liberadora e personalizada do corpo e da mente. Creada no ronsel do impacto das bombas atómicas de Hiroshima e Nagasaki, o Butoh foi escenificado por primeira vez cun texto do escritor Yukio Mishima e contou dende o principio con influencias orientais, como a do budismo zen e o teatro xaponés, e occidentais, como a do expresionismo alemán, o dadaísmo e o surrealismo.


Aínda que supuxo unha ruptura coa tradición xaponesa do Kabuki e do Noh, o Butoh conecta con ela no feito de que os danzantes traballan enteiramente concentrados no seu interior, tratando de captar as sensacións máis sutís do seu corpo e de controlar con paciente lentitude os movementos máis ínfimos. A reapropiación do corpo proposta polo Butoh pode ser practicada por todo tipo de persoa que busque a harmonía entre o seu estado físico e o seu mundo creativo a través de accións simples e naturais. Non se ensina academicamente e cando alguén consegue realizalo é porque xa levaba esa calidade dentro de si. Supón pois unha meditación do corpo acerca do corpo que ten no baleiro o seu punto de partida, pois nace do silencio interior que deixa falar precisamente ao corpo desautomatizada e libremente.


No Butoh, a danza é unha viaxe exposta a unha incesante transformación e os danzaríns son cambiantes, polo que sempre se están desprazando e descubrindo novos lugares en fonda harmonía coa xente e coa natureza. Por isto hai tantos estilos de Butoh como artistas que o realizan e por isto actúan en cada lugar fundíndose co lugar mesmo, sós ou en grupo, vestidos ou espidos e con ou sen música. Seguindo a tradición xaponesa, soen pintarse de branco nunha cerimonia preparatoria que é toda unha meditación en busca do estado mental adecuado.


O Butoh

é

unha arte

da paz

para a paz.


 

A bailarina alemana Regina Goerger naceu en 1969 en Stuttgart. Estudiou Ciencias Políticas nas Universidades de Stuttgart, París 1 (Sorbonne) e Toulouse, onde se diplomou en estudios de xénero. Formouse en danza africana, afro-brasileira, contemporánea, respiratoria e xaponesa, concretamente Butoh. Dentro desta área artística realizou numerosas performances individuais e colectivas dende os anos noventa á actualidade. Entre as súas performances individuais salientan as realizadas en espacios urbáns de Francia e Bosnia Herzegovina e en diversos espacios naturais do Sur de Europa, pero tamén os seus ciclos da auga en contornos fluviais, mediterráneos e atlánticos, como o proxecto da costa marítima comezado en Normandía e Bretaña e continuado no País Vasco, Galicia e Portugal. 

Na imaxe, performance realizada en xullo de 2003 no Pedregal de Irimia (Meira), onde nace o río Miño. Unha fotografía de Claudio Rodríguez Fer.

 

Índice de Paz

 

Index | Presentación | Hemeroteca | Coordinación | Comité | Ilustración | Contacto