SER
E ESTAR EN TODOS OS LUGARES DO MUNDO
Por
Carmen Blanco
Versión
pdf ou para imprimir
Índice
de Paz
A meu
pai, que me ensinou a amar o lugar.
A miña
nai, que me dixo cómo era.
A meus
irmáns, que viven en distintos lugares.
A meu
compañeiro, polos lugares compartidos.
A miña
filla, para que sempre teña lugar.
Galicia, ti
non tés patria
Ti vives
no mundo soya
Rosalía de Castro
estranxeira
n'a sua patria
Rosalía de Castro
Teño horror da patria
Arthur
Rimbaud
Vin o inferno das mulleres alá abaixo
Arthur Rimbaud
¿sempre
será así a miña Galicia?
Ramón Otero Pedrayo
“¿Que
significa para min a patria,
sendo como son
unha
estraña?" (...)” (...) na miña condición de
muller
non teño patria. Na miña condición de muller
non quero
ter patria. Na miña condición de muller a
miña
patria é o mundo enteiro." E se, despois de ter
deixado
falar á razón, queda aínda certo teimudo
sentimento,
certo amor a Inglaterra, verquido polo
berro das
choias pousadas no olmo, nos ouvidos
infantís;
polos rumores das ondas na praia; por voces
inglesas
murmurando cancións de berce, a estraña
utilizará
esa pinga de pura, aínda que irracional,
emoción
para dar primeiro a Inglaterra canto desexa
de
paz e liberdade para o mundo enteiro.
Virginia Woolf
a verdade
é a fin e o amor o camiño
Mahatma Gandhi
alá
onde non
hai estado, nin deus, nin poder
Claudio Rodríguez Fer
A soa
Revolución válida é na que só se verque
o viño.
Revolución sen sangue, nación sen morte.
María Lopo
Nin
patria, nin matria: amor e sabedoría
Emma Luaces
Paz e
poder
Paz. A paz é o camiño, dixo e demostrou Gandhi. Paz. Collamos o
camiño. Porque como tamén el dicía, e segue sendo certo cada día, o
mundo está ferido de morte pola súa política sanguinaria. É posible.
A paz é posible. Para os individuos e para a humanidade. Aínda que
pareza case imposible. Pero si. É posible. É posible propagar o
pacifismo: o seu pensamento e a súa práctica. Levar a cabo a denuncia,
coa razón, do horror das guerras. E actuar conforme ao principio pacífico
tolstoiano da non-resistencia ao mal pola violencia, non respostando ao
mal co mal, senón practicando os métodos da insubmisión, da
non-participación no poder, da obxección de conciencia, da resistencia
pasiva, da non-violencia, da non-cooperación, da desobediencia civil,
do silencio, da ausencia, da deslealdade ás falsas lealdades que tan
ben expuxeron practicantes activos políticos e intelectuais como
Gandhi, sempre Gandhi, e Virginia Woolf, tan esquecida nestes aspectos e
sobre a que sempre e cada vez máis hai e haberá que volver. Porque
nela, como en todos os anteriormente citados, está o futuro. Ou sexa, a
paz.
Mais por todas partes hai poder, é dicir, opresión duns sobre
outros. Por isto non hai liberdade real. E, como queremos a liberdade,
sabemos que o poder debe ser destruído. Que se derrube polo seu propio
peso por vía pacífica. Isto é posible interrompendo os seus círculos
pechados e concéntricos de propagación. Porque o poder imponse
esixindo submisión e mantense mediante o medo e o odio, contendo en si
sempre unha guerra oculta que pode estoupar en calquera momento. Sen
submisión, sen medo e sen odio o poder non é posible e a liberdade
faise posible de inmediato. E así tamén a paz. Pois paz e liberdade
son o mesmo e conviven. E non poden existir unha sen a outra.
Os horrores do poder podemos observalos en fenómenos recentes ou
presentes como a guerra explícita de Irak, a guerra implícita de
Euskadi, as manifestacións relixiosas en Afganistán, Irak ou na última
visita do Papa a Madrid. Todos estes fenómenos evidencian como o
patriotismo e a relixiosidade instituída son para os gobernantes o
medio de conseguir a submisión servil dos gobernados. Fronte a estes
feitos alimentados pola cegueira irracional é preciso erguer a luz da
razón que pare o exercicio en espiral do poder e así poder establecer
a racionalidade pacífica da palabra e do diálogo. Porque é preciso
establecer o progreso contra o poder exercido con violencia explícita e
implícita duns poucos sobre uns moitos, ou duns moitos sobre uns poucos
ou duns moitos sobre unhas moitas. E así propagar a civilización da
non-violencia do amor, é dicir, da cooperación e da fraternidade, para
socavar por todas partes o poder e, polo tanto tamén, por unha das súas
bases actuais máis fortes, o imperialismo do mercado internacional.
Porque o poder é múltiple e policéntrico e ten moitas bases, entre
elas a sexual e a colonial, contra as que veñen loitando dende hai
tempo dous movementos sociais emerxentes nos pasados dous séculos: o
movemento feminista e o movemento anticolonial, polo xeral
autodenominado nacionalismo, non sen certo perigo de palabra e obra.
Dous movementos confluíntes na problemática posta de relevo polo
actual multiculturalismo. Imos velos máis polo miudo, pois sen a asunción
da verdade aberta que nos ensina o multiculturalismo a paz non é
posible.
Contra o
poder sexual e o poder colonial
Falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo é para min
facelo da loita contra o poder androcéntrico e contra o poder dos
estados e das agrupacións patriarcais, imperialistas e colonialistas,
dous poderes conformados na interdependencia de todos os múltiples e
polimorfos poderes que suxeitan e atan a liberdade humana dos diversos
individuos e das diversas colectividades. É, polo tanto, falar contra a
férrea rede de todos os múltiples e polimorfos poderes que suxeitan e
atan a liberdade humana dos diversos individuos e das diversas
colectividades. É, polo tanto, falar contra a férrea rede de todos
estes poderes que xiran en torno ao complexo poder económico, de caste,
estamento ou clase, segundo as distintas sociedades, un poder e uns
poderes que capacitan a posesión de bens materiais e privilexios
sociais. Pero falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo será
falar especialmente do poder sexual e dos seus impositivos sistemas de
sexo-xénero-sexualidade-subxectividade, xeradores duns inhumanos
modelos persoais canónicos, pechados e inamobibles, fronte a unha
desexable diversidade humana na que fose posible toda a apertura e
mobilidade da máis profunda liberdade das persoas e dos colectivos. Un
poder sexual caracterizado pola visión unilateral do androcentrismo;
pola proliferación dos odios propios da misoxinia e da xinofobia; polas
loitas fratricidas da guerra dos sexos e da dialéctica sexual; pola
imposición do patriarcado; polo imperio da androcracia e do sexismo; e
pola dictadura da colonización sexual do falocentrismo, o logocentrismo
e o falologocentrismo. E falar de feminismo, nacionalismo e
multiculturalismo será falar tamén especialmente do que poderiamos
chamar poder colonial, é dicir, o poder de etnia, nación ou estado. Un
poder no que xoga un importantísimo papel a cultura entendida no seu
amplo sentido antropolóxico, e, dentro dela, moi especialmente a relixión,
pola súa función xerárquica e dogmática, conformadora dunha visión
do mundo unívoca e prefixada, que nas súas manifestacións máis
integristas e fanáticas manipula masas enfebrecidas que son capaces de
facer calquera cousa terrible, pois crense en posesión total da verdade
absoluta e única, como sempre fai todo totalitarismo ideolóxico. Un
poder colonial caracterizado pola visión unilateral do etnocentrismo;
pola proliferación dos odios propios da xenofobia; polas loitas
fratricidas das guerras entre tribos, nacións e estados; pola
prepotencia apropiacionista das invasións de territorios; pola imposición
do imperialismo; e polo imperio dictatorial da colonización.
Noutras palabras falar de feminismo, nacionalismo e
multiculturalismo será falar contra a "doma e castración"
dos corpos e das mentes humanas, será falar contra a "doma e
castración" dos pobos e das distintas comunidades humanas
uniterritoriais ou multiterritoriais. E facelo de ter un corpo e ser dun
lugar e ter un corpo e estar nun lugar e poder ser e estar en todos os
lugares do mundo en liberdade e en paz. Porque falar de feminismo,
nacionalismo e multiculturalismo é facelo irremediablemente contra as
guerras atípicas de sexos que marcaron e marcan a intrahistoria e a
historia cotiá dos pobos, guerras orixinadas no poder sexual, e éo tamén
contra as guerras típicas que marcaron e marcan toda a historia humana
por antonomasia, guerras orixinadas no poder colonial.
En suma, falar de feminismo, nacionalismo e multiculturalismo é
falar de liberdade, igualdade e fraternidade, tres principios
revolucionarios universais que aínda non se cumpriron en absoluto. É
falar tamén, por suposto, pois é o mesmo, de xustiza para todas e para
todos os habitantes do mundo. É falar tamén, pois tamén é o mesmo,
de dereitos humanos universais plenamente asumidos e realizados. E é
falar tamén de deixar discorrer libremente a diversidade da vida en
actitude aberta, tolerante, flexible e dialogante.
E falando no sentido en que
vimos falando podemos dicir, porque é verdade, que é o mesmo loitar
contra o poder sexual que loitar contra o poder colonial, porque se se
fai nun sentido revolucionario profundo ambas loitas son a mesma e
conducen á mesma fin da liberdade, igualdade e fraternidade. Por isto
podemos dicir que todo se resume na loita contra a dictadura do estado
patriarcal, pola liberdade de todos os seres humanos que este estado
suxeita e asoballa. Neste sentido dicía Virginia Woolf en Three Guineas que xa se podía queimar a palabra
"feminismo" por caduca e sexista, porque as mulleres e os
homes revolucionarios temos que loitar xuntos contra o poder sexual. E
neste mesmo sentido digo eu que tamén se podería queimar a palabra
"nacionalismo" por caduca e segregacionista, porque as persoas
revolucionarias de todas as comunidades teñen que loitar xuntas contra
o poder colonial, contra as fronteiras nacionais e máis alá dos
estados e as bandeiras. Para que non haxa estados nin bandeiras. E se
nos seus sentidos libertarios ambas palabras "feminismo" e
"nacionalismo" aínda nos serven para entendernos poderiamos
seguir usándoas, como, de feito, facemos. Pero, en nome da liberdade,
igualdade e fraternidade, e, pola xustiza para todas as persoas e os
pobos, rexeitaremos todo sexismo e, polo tanto, tamén o de signo
feminino ou femia xerador de androfobia, como calquera
contranacionalismo emanado dunha comunidade oprimida semellante
e paralelo ou aínda peor ao do estado ou imperio opresor. Aínda
que cómpre indicar que se ben o feminismo sexista cometeu algúns
pequenos erros en nada é comparable historicamente, senón todo o
contrario, ás mortes e mesmo aos xenocidios cometidos por certos
reximes nacionalistas, aínda algúns que se proclamaban anticoloniais,
pois é un dato incuestionable que, polo de agora e esperemos que así
siga sendo, o movemento feminista foi historicamente un fenómeno pacífico
e predominantemente pacifista[i]. Nas loitas anticoloniais históricas que se rexían
polo universalismo ou internacionalismo revolucionarios ergueuse o lema,
fermoso en tantos sentidos, "con raíces, pero sen
fronteiras", mesmo explicado baixo a forma libertaria "con raíces,
porque as temos; pero sen fronteiras, porque non as queremos". É
sen dúbida este un lema aberto a todas as liberdades do
multiculturalismo, da libre manifestación das diversidades culturais
dos distintos lugares do mundo, explícita nas súas palabras. Pero é
tamén un lema aberto á libre circulación de ideas, coñecementos e
saberes que leva implícita a idea de progreso e, polo tanto, a
confrontación dialogal entre as distintas culturas, o seu intercambio e
a súa modificación constante de acordo cos avances das ciencias e dos
coñecementos humanos, acompasados cos avances na profundización da
idea de liberdade e da praxe dunhas cada vez maiores liberdades reais,
tanto persoais como colectivas. E así, por exemplo, o feminismo tería
que dicir "con raíces, as que queramos; pero sen
fronteiras, porque non as queremos". Porque o poder sexual é unha
das raíces corruptas da construcción cultural das nacións e dos
estados. E as raíces corruptas arríncanse. Cómpre arrincalas.
Persoas
libres e lugares libres con culturas libres é o principio e a fin da
plena liberación humana. Un principio e unha fin que só se cumprirán
dando e exercendo o dereito á liberdade e á independencia das persoas
e das comunidades e propagando o amor e a sabedoría xa aquí e agora e
en todo tempo e lugar. Persoas libres e lugares libres con culturas
libres para que a vida sexa digna e para que ser e estar en todos os
lugares do mundo sexa un pracer.
O
meu lugar é Lugo, onde nacín e onde escollín vivir. Pero non desboto
vivir noutro lugar se a vida me leva a vivir nel. Só importa poder
vivir unha vida digna e que todos os lugares do mundo sexan dignos para
vivir. E ambas dignidades implican as liberdades e os dereitos humanos
de poder escoller o lugar para vivir e de poder escoller as formas de
vivir nel. É dicir, o dereito a ser e estar en todos os lugares do
mundo en paz e liberdade.
NOTAS
[1].
Véxase o meu escrito "Marées indomables de persones pacífiques",
VV. AA. Dones creadores de la
mediterrània. Diàleg sobre la pau, Institut Català de la Dona,
Barcelona, 1999, pp. 100-105, e o
meu libro O contradiscurso das mulleres, Nigra, Vigo, 1995.
